هایپرتروفی بطن چپ (Left ventricular hypertrophy)
هایپرتروفی بطن چپ (LVH): معیارهای تشخیصی و اهمیت بالینی در نوار قلب
هایپرتروفی بطن چپ (Left Ventricular Hypertrophy – LVH) به معنای افزایش ضخامت دیواره بطن چپ است که اغلب در پاسخ به اضافه بار فشار مزمن در قلب رخ می‌دهد. تشخیص این وضعیت، که پیامدهای بالینی مهمی دارد، تا حد زیادی به تفسیر دقیق نوار قلب (ECG) بستگی دارد.
معیارهای تشخیصی نوار قلب برای LVH
معیارهای متعددی برای تشخیص LVH بر اساس ولتاژ (ارتفاع موج‌ها) وجود دارد که در ادامه خلاصه شده‌اند.
نکته مهم: معیارهای ولتاژ باید با معیارهای غیرولتاژی همراه باشند تا تشخیص LVH تأیید شود.
معیارهای ولتاژ
لیدهای اندامی (Limb Leads):
- ارتفاع موج R در لید I به اضافه عمق موج S در لید III بیشتر از ۲۵ میلی‌متر.
- ارتفاع موج R در لید aVL بیشتر از ۱۱ میلی‌متر.
- ارتفاع موج R در لید aVF بیشتر از ۲۰ میلی‌متر.
- عمق موج S در لید aVR بیشتر از ۱۴ میلی‌متر.
لیدهای پریکوردیال (Precordial Leads):
- ارتفاع موج R در لید V4، V5 یا V6 بیشتر از ۲۶ میلی‌متر.
- ارتفاع موج R در V5 یا V6 به اضافه عمق موج S در V1 بیشتر از ۳۵ میلی‌متر (این مورد به معیار سوکولوف-لیون (Sokolow-Lyon) معروف و یکی از پرکاربردترین معیارها است).
- بزرگترین موج R به اضافه بزرگترین موج S در لیدهای پریکوردیال بیشتر از ۴۵ میلی‌متر.
معیارهای غیر ولتاژی
- افزایش زمان اوج‌گیری موج R در لیدهای V5 یا V6، بیشتر از ۵۰ میلی‌ثانیه.
- کاهش قطعه ST و وارونگی موج T در لیدهای سمت چپ (I, aVL, V4-6) که به آن “الگوی کشیدگی” (Strain Pattern) بطن چپ نیز می‌گویند.
پاتوفیزیولوژی
- بطن چپ در پاسخ به اضافه بار فشار، مانند آنچه در تنگی آئورت و هایپرتنشن (فشار خون بالا) دیده می‌شود، دچار هایپرتروفی می‌شود.
- این هایپرتروفی منجر به افزایش دامنه موج R در لیدهای سمت چپ نوار قلب (I, aVL و V4-6) و افزایش عمق موج S در لیدهای سمت راست (III, aVR, V1-3) می‌شود.
- ضخیم شدن دیواره بطن چپ، باعث طولانی شدن دپولاریزاسیون (افزایش زمان اوج‌گیری موج R) و تأخیر در رپولاریزاسیون (ناهنجاری‌های ST و موج T) در لیدهای جانبی می‌شود.
سایر تغییرات نوار قلب در LVH
- بزرگ شدن دهلیز چپ (Left Atrial Enlargement).
- انحراف محور به چپ (Left Axis Deviation).
- افزایش قطعه ST در لیدهای پریکوردیال راست (V1-3) (“ناهماهنگ” با امواج S عمیق).
- امواج U برجسته (متناسب با افزایش دامنه QRS)
.
تصویر: LVH با معیارهای ولتاژ: عمق موج S در V2 + ارتفاع موج R در V5 بیشتر از ۳۵ میلی‌متر
. تصویر: الگوی کشیدگی LV: افسردگی ST و وارونگی موج T در لیدهای جانبی.
علل LVH
- هایپرتنشن (فشار خون بالا) (شایع‌ترین علت).
- تنگی آئورت (Aortic Stenosis).
- نارسایی آئورت (Aortic Regurgitation).
- نارسایی میترال (Mitral Regurgitation).
- کوارکتاسیون آئورت (Coarctation of the Aorta).
- کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک (Hypertrophic Cardiomyopathy).
نکات کاربردی
- معیارهای ولتاژ به تنهایی برای تشخیص LVH کافی نیستند.
- تغییرات نوار قلب یک روش حساس برای تشخیص LVH نیستند (بیمارانی که در اکوکاردیوگرافی، هایپرتروفی بطن چپ از نظر بالینی قابل توجهی دارند، ممکن است همچنان نوار قلبی نسبتاً طبیعی داشته باشند).
نمونه‌های نوار قلب (ECG Examples)
مثال ۱
هایپرتروفی بطن چپ (LVH):
- ولتاژهای بطن چپ به شدت افزایش یافته‌اند: امواج R و S بسیار بزرگ پریکوردیال که با لیدهای مجاور هم‌پوشانی دارند (عمق موج S در V2 به اضافه ارتفاع موج R در V6 به مراتب بیشتر از ۳۵ میلی‌متر).
- زمان اوج‌گیری موج R در V5-6 بیشتر از ۵۰ میلی‌ثانیه همراه با پهن شدن QRS.
- الگوی کشیدگی LV با افسردگی ST و وارونگی موج T در I، aVL و V5-6.
- افزایش قطعه ST در V1-3.
- امواج U برجسته در V1-3.
- انحراف محور به چپ.
LVH شدید، مانند این نمونه، تقریباً مشابه بلوک شاخه چپ به نظر می‌رسد؛ سرنخ اصلی برای وجود LVH، ولتاژهای بسیار بالای LV است.
مثال ۲
این نوار قلب از وبلاگ ECG دکتر اسمیت بازتولید شده است.
- ولتاژهای QRS به طور چشمگیری افزایش یافته‌اند — امواج S در V3 آنقدر عمیق هستند که به معنای واقعی کلمه از صفحه خارج شده‌اند!
- افزایش قطعه ST در V1-3 صرفاً متناسب با امواج S بسیار عمیق است (“ناهماهنگی مناسب”).
- الگوی کشیدگی LV در تمام لیدهایی که موج R مثبت دارند (V5-6، I، II، III، aVF) دیده می‌شود.
