فاصله PR در نوار قلب (PR Interval)

فاصله PR: ابعاد تشخیصی و اهمیت بالینی در نوار قلب

مقدمه

فاصله PR یکی از پارامترهای حیاتی در الکتروکاردیوگرام (ECG) است که زمان هدایت تکانه الکتریکی از دهلیزها به بطن‌ها را نشان می‌دهد. این فاصله به طور خاص بازتاب‌دهنده عملکرد گره دهلیزی-بطنی (AV node) است و هرگونه تغییر در آن می‌تواند نشان‌دهنده اختلالات هدایتی قلب باشد. درک دقیق فاصله PR و تغییرات آن برای تشخیص و مدیریت بسیاری از آریتمی‌ها و بلوک‌های قلبی ضروری است.

فاصله PR چیست؟

فاصله PR (PR interval) مدت زمانی است که از ابتدای موج P (P wave) تا شروع کمپلکس QRS (QRS complex) اندازه‌گیری می‌شود. این فاصله، هدایت جریان الکتریکی را از دهلیزها، از طریق گره دهلیزی-بطنی (AV node) و دسته هیس، تا شروع دپولاریزاسیون بطنی نشان می‌دهد.

محدوده طبیعی و تغییرات آن

• PR طبیعی بین 120 تا 200 میلی‌ثانیه (0.12 تا 0.20 ثانیه) است که معادل سه تا پنج مربع کوچک در نوار قلب استاندارد است.

• افزایشPR (بیشتر از 200 میلی‌ثانیه): نشان‌دهنده بلوک درجه یک قلبی (First-degree heart block) است.
• کاهشPR (کمتر از 120 میلی‌ثانیه): می‌تواند به دلیل پیش‌برانگیختگی (Pre-excitation) (وجود مسیر فرعی بین دهلیزها و بطن‌ها) یا ریتم گرهی/جانکشنال (AV nodal/junctional rhythm) باشد.

طولانی شدن PR – بلوک دهلیزی-بطنی (PR > 200 میلی‌ثانیه)

طولانی شدن PR نشان‌دهنده تأخیر در هدایت تکانه‌های الکتریکی از طریق گره AV است. این وضعیت می‌تواند به تنهایی رخ دهد یا همراه با سایر بلوک‌های قلبی (مانند بلوک دهلیزی-بطنی درجه دو یا بلوک سه‌فاسیکولار) دیده شود.

بلوک دهلیزی-بطنی درجه یک

در بلوک درجه یک AV، تمامی تکانه‌های دهلیزی به بطن‌ها منتقل می‌شوند، اما با تأخیر.

در نوار قلب، این حالت با ریتم سینوسی و فاصله PR به طور مشخص طولانی شده (مثلاً 340 میلی‌ثانیه) مشخص می‌شود.

بلوک دهلیزی-بطنی درجه دو (موبیتز نوع اول)

بلوک درجه دو قلب، نوع موبیتز I که به پدیده ونکباخ (Wenckebach phenomenon) نیز معروف است، با طولانی شدن تدریجی فاصله PR در هر ضربان متوالی، تا زمانی که یک کمپلکس QRS حذف شود، مشخص می‌شود.

در این حالت، طولانی‌ترین فاصله PR قبل از حذف شدن QRS و کوتاه‌ترین فاصله PR پس از حذف شدن کمپلکس (مثلاً 280 میلی‌ثانیه) مشاهده می‌شود.

کوتاه شدن فاصله PR (< 120 میلی‌ثانیه)

کوتاه شدن PR عمدتاً در دو حالت بالینی مشاهده می‌شود:

1. سندرم‌های پیش‌برانگیختگی (Preexcitation syndromes)
2. ریتم گرهی (AV nodal/junctional rhythm)

سندرم‌های پیش‌برانگیختگی

سندرم‌های ولف-پارکینسون-وایت (Wolff-Parkinson-White – WPW) و لوون-گانگ-لوین (Lown-Ganong-Levine – LGL) نمونه‌هایی از سندرم‌های پیش‌برانگیختگی هستند.

این سندرم‌ها ناشی از وجود یک مسیر فرعی (accessory pathway) هستند که دهلیزها و بطن‌ها را به هم متصل می‌کند.

مسیر فرعی تکانه‌ها را سریع‌تر از مسیر طبیعی هدایت می‌کند و منجر به کوتاه شدن PR می‌شود.

این مسیر همچنین به عنوان یک مدار ورود مجدد آناتومیک عمل کرده و بیماران را مستعد تاکی‌آریتمی‌های ورود مجدد، به ویژه تاکی‌کاردی فوق بطنی حمله‌ای (PSVT) و به طور خاص تاکی‌کاردی ورود مجدد دهلیزی-بطنی (AVRT)، می‌کند.

بیماران معمولاً با دوره‌های تاکی‌کاردی حمله‌ای و ویژگی‌های خاص در ECG 12 لید در حالت استراحت مراجعه می‌کنند.

سندرم ولف-پارکینسون-وایت (WPW):

مشخصه آن فاصله PR کوتاه (کمتر از 120 میلی‌ثانیه)، کمپلکس QRS پهن و یک موج دلتا (delta wave) است که به صورت بالاآمدگی کند (slurred upstroke) در ابتدای QRS دیده می‌شود.

سندرم لوون-گانگ-لوین (LGL):

ویژگی‌های سندرم LGL شامل فاصله PR بسیار کوتاه با امواج P و کمپلکس‌های QRS طبیعی و عدم وجود موج دلتا است.

ریتم گرهی (AV nodal/junctional rhythm)

ریتم‌های جانکشنال، ریتم‌های منظم با کمپلکس QRS باریک هستند که از گره AV منشأ می‌گیرند.

در این ریتم‌ها، امواج P ممکن است غایب باشند یا غیرطبیعی (مثلاً معکوس) با فاصله PR کوتاه دیده شوند که به آنها امواج P رتروگراد (retrograde P waves) گفته می‌شود.

در ECG، ریتم جانکشنال تسریع شده می‌تواند امواج P معکوس با PR کوتاه را نشان دهد.

Ahmad Fotoohi